Pszenica orkisz (Triticum spelta) to bardzo stara odmiana pszenicy. Uprawiana była już w czasach neolitycznych. W Europie środkowej i Itali Północnej orkisz rozpowszechnił się w II tysiącleciu p.n.e. Co ciekawe to właśnie z Polski z okolic Pińczowa pochodzi najstarsze znalezisko świadczące o obecności orkiszu w Europie. Pszenica orkisz została także znaleziona w innym miejscu a mianowicie na stanowisku archeologicznym w Biskupinie. Co ciekawe w starożytności orkisz był całkowicie nieznany w kręgu cywilizacyjnym egipsko-semickim oraz w starożytnej Grecji.
Jego walory docenili rzymianie, którzy przeznaczali go na posiłek dla gladiatorów oraz zawodników igrzysk. W Europie uprawa orkiszu była bardzo rozpowszechniona w czasach średniowiecznych. W XX w przez wprowadzenie bardziej plennych odmian pszenicy orkisz został zapomniany na wiele dziesięcioleci. Ten fakt uchronił to zboże przed modyfikacjami genetycznymi, które na dużą skale miały miejsce w XX wieku. Dziś orkisz jest uznawany za jedną z najzdrowszych odmian pszenicy i względu na wzrost zainteresowania zdrową żywnością „eko” przeżywa swoją „druga młodość”
Pszenica Orkisz – jedno z najzdrowszych zbóż
Orkisz należy do tej samej rodziny co pszenica zwyczajna ale w przeciwieństwie do niej nie był modyfikowany genetycznie, ma inne DNA oraz różni się profilem składników odżywczych.
Pszenica orkisz, źródło: wikipedia
Orkisz zawiera więcej białka od pszenicy zwyczajnej. Jest to białko o innej strukturze cząsteczkowej niż w standardowej pszenicy dlatego jest lepiej przyswajane przez człowieka. Orkisz zawiera także dwa aminokwasy które nie występują w pszenicy zwyczajnej (są to aminokwasy, których organizm człowieka nie jest w stanie wytworzyć i muszą być dostarczone w diecie) te aminokwasy to:
- Lizyna:
- jest niezbędna przy budowie białek, głównie w mięśniach i w kościach, istotna w okresie rozwoju.
- wchłania wapń, poprawia koncentrację umysłową.
- łagodzi objawy przeziębienia, grypy oraz opryszczki.
- jest obecna przy wytwarzaniu hormonów, przeciwciał, enzymów i przy budowie kolagenu
- jej niedobór skutkuje objawami zmęczenia i rozdrażnienia, powoduje anemię i wypadanie włosów.
- uczestniczy w procesach odnowy tkanek, tworzenia się przeciwciał, stymulacji wzrostu, a także wytwarzania hormonów i enzymów. - Metionina
- jest niezbędna w procesie metylacji, którego zadaniem jest między innymi detoksorganizmu, prawidłowy wzrost tkanek czy tworzenie komórek odpornościowych,
- uczestniczy także we wszystkich procesach metabolicznych organizmu
- chroni stawy przed artrozą (chroniczne zapalenie stawów), co ma szczególne znaczenie w wypadku osób starszych,
- niedobór metioniny może mieć także wpływ na rozwój miażdżycy.
Orkisz zawiera ponadto węglowodany złożone, błonnik, mangan fosfor, magnez, cynk, żelazo i witaminy B3 (niacyna). Dieta bogata w orkisz może przynieść wiele korzyści dla naszego organizmu:
- dzięki dużej zawartości błonnika ziarno orkiszu reguluje trawienie, rytm wypróżnień oraz zapobiega zaparciom,
- dzięki zawartości fitosteroli obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi,
- niacyna zawarta w orkiszu hamuje działanie wolnych rodników z utlenionego cholesterolu oraz pozytywnie wpływa na układ hormonalny
- witaminy z grupy B, witamina E, potas i magnez wzmacnia układ nerwowy oraz opóźniają proces starzenia, usprawnia pracę serca i mięśni,
- Żelazo i miedź zawarta w orkiszu zmniejsza ryzyko anemii oraz poprawia krążenie krwi
- orkisz jest wskazany jako składnik diety dla osób borykających się z problemami układu krążenia oraz dla osób po zawale serca. Oprócz potasu i magnezu zawiera cynk, miedź i selen, witaminę A i D. Ziarna orkiszu zawierają także śladowe ilości wapnia, selenu, witamin B1, B6 i E.
Warto podkreślić, że w orkiszu znajduje się także substancja o nazwie rodanid – jest to substancja biologicznie czynna o działaniu naturalnego antybiotyku. Rodanid występuje również w ślinie człowieka, krwi i mleku kobiecym. Profesor, dr Wolfgang Weuffen, odkrył że zawarty w orkiszu rodanit jest w stanie stymulować tworzenie się komórek macierzystych: krwiotwórcze, mięśniowe, nerwowe, komórki układu immunologicznego, rozrodcze. Rodanid pobudza nawet wzrost włosów i paznokci. Rodanid znajduje się także w mleku matki, dzięki temu składnikowo karmiąca matka wspomaga okład odpornościowy noworodka. Działa antyalergicznie dzięki temy bywa stosowany w leczeniu alergii pokarmowych. Niektóre badania dowodzą, że rodanid tak stabilizuje ścianki komórek, że sybstancje wywołujące raka nie mogą przeniknąć przez błony komórkowe. [1]
Orkisz w diecie św Hildegardy z Bingen
Wielką propagatorka orkiszu była przeorysza klasztoru Benedyktynów św. Hildegarda z Bingen, która sformuowała 17 zalet orkiszu i zalecała częste spożycie, nawet w każdym posiłku. Hildegarda wypowiadała się o orkiszu bardzo pochlebnie, pisała „Orkisz jest najlepszym ziarnem. Jest obfite, po- żywne i delikatne w porównaniu z innymi ziarnami. Daje silne ciało, zdrową krew tym, którzy je jedzą i czyni ducha człowieka lekkim i radosnym. Jeśli ktoś jest chory, ugotuj trochę orkiszu, zmieszaj z jajkiem i to wyleczy go jak najlepsza maść. Na wszelkie bóle brzucha, nawet dla dzieci jest dobry”.
Bibliografia:
Dzieje upraw i roślin uprawnych, doc. Dr Marian Nowiński, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pszenica_orkisz
https://zdrowonaturalnie.wordpress.com/tag/rodanid/
https://hildegarda.edu.pl/rhodanid-substancja-niezbedna-do-zycia/
https://www.niro-bio.pl/orkisz-dlaczego-powinno-sie-go-jesc/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Lizyna
[1] https://hildegarda.edu.pl/rhodanid-substancja-niezbedna-do-zycia/ (dostęp 2019.05.15)
